گناه اولیه

گناه اولیه؛ انگارۀ مسیحی ـ یهودی پیرامون نقش حوا در گناهکاری موروثی فرزندان آدم.

گناه اولیه، از دیدگاه‌های مشترک دو آیین مسیحیت و یهودیت است که نقش بیشتر حوا را به‌عنوان یک زن، در گناهکاری موروثی فرزندان آدم، مورد توجه قرار داده است. اسلام در رویکردی متفاوت، نقشی همسان برای آدم و حوا در خوردن میوۀ ممنوعه قائل شده و گناهکاری انسان‌ها را بی‌ارتباط با آن می‌داند.

مفهوم‌­شناسی

گناه به­‌معنای نافرمانی<ref>عمید، فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژۀ گناه.</ref> و جرم<ref>دهخدا، لغت­نامه، ذیل واژۀ گناه.</ref> است. گناه اولیه، گناه نخستین، آموزه‌ای مسیحی است که به اولین نافرمانی آدم و حوا پس از خلقت اشاره دارد. این آموزه که در عهد عتیق با جزئیات ذکر شده، سال­‌ها بعد، توسط پولس برجسته شد و از زمان آگوستین به بعد از آموزه‌­های اصلی مسیحیت به‌حساب آمد. <ref>غلامی، زن و خانواده در ادیان با رویکرد تطبیقی، 1399ش، ص146.</ref>

نقش حوا در گناه اولیه

در عهد عتیق بیان شده است که خداوند پس از خلق آدم، او را در باغ عدن جای داد و او را از درخت شناخت نیک و بد برحذر داشت و هشدار داد که خوردن از این درخت، موجب مرگ می‌شود.<ref>کتاب مقدس، سفر پیدایش، باب 2، آیه 17.</ref> سپس خدا، زن را آفرید. <ref>کتاب مقدس، سفر پیدایش، باب 2، آیه 18-23.</ref> روزی یک مار به زن گفت که با خوردن از این درخت نخواهید مرد؛ بلکه مانند خدا نیک و بد را تشخیص می‌دهید.<ref>کتاب مقدس، سفر پیدایش، باب 3، آیه 4 و 5.</ref> زن، فریب‌خورده، ابتدا خودش از آن درخت خورد و سپس موجب نافرمانی آدم شد. وقتی هر دو از میوه ممنوعه خوردند، از برهنگی خود آگاه شدند و خود را با برگ درخت انجیر پوشاندند. آنها از دید خدا مخفی شدند و آدم به خدا شکایت کرد که این زن، از آن درخت به من خورانید.<ref>کتاب مقدس، سفر پیدایش، باب 3، آیه 6-12.</ref> این اتفاق، خشم خدا را برانگیخت و برای حوا که خود گناهکار بود و همسرش را هم به گناه کشانیده بود؛ مجازات‌هایی چون فرمانبرداری از شوهر و همچنین درد زایمان، تعیین کرد.<ref>کتاب مقدس، سفر پیدایش، باب 3، آیه 16.</ref> آدم نیز به‌خاطر گوش‌سپردن به حرف زن، به کار همراه با رنج در زمین، محکوم شد.<ref>کتاب مقدس، سفر پیدایش، باب 3، آیه 17.</ref>

فدا شدن مسیح برای نجات انسان

در مسیحیت اعتقاد بر این است که نوع بشر، وارث گناه نخستین بوده و انسان ذاتا گناهکار است. گناه توسط یک نفر وارد جهان شد و مرگ به­‌خاطر همین گناه است که برای فرزندان آدم اتفاق می‌­افتد.<ref>کتاب مقدس، نامه پولس به رومیان، باب پنج، آیه 12.</ref> بر اساس انگاره‌های مسیحی، انسان نمی­‌تواند دامان خود را از این گناه پاک کند و به‌همین خاطر، خدا برای نجات انسان­‌ها، فرزندش مسیح را در کالبد انسانی به زمین فرستاد تا قربانی شود و با این کار، انسان‌­ها از پیامد آن گناه اولیه نجات می‌یابند.<ref>کتاب مقدس، نامه به رومیان. باب 8، آیه 4.</ref> این انگاره در آموزه‌های اسلام، مردود است چراکه هر کس بار اعمال خود را بر دوش می‌کشد.<ref>سوره فاطر، آیه 18.</ref>

غسل تعمید

پرونده:غسل-تعمید.jpg

غسل تعمید

در مسیحیت، اعتقاد بر این است که هر انسان با غسل تعمید، داخل در مسیح و قتل او شده و دفن می‌شود تا همان‌طور که مسیح از میان اموات زنده شد، انسان‌ها نیز بعد از غسل، جان تازه‌ای یافته و به نحو جدیدی زندگی کنند.<ref>کتاب مقدس، نامه پولس ب رومیان، باب ششم، آیه3-5.</ref>

نظر اسلام در مورد نافرمانی آدم و حوا

از منظر قرآن، پس از این‌که آدم و حوا از میوه ممنوعه خوردند، از جایگاه ارجمند خویش، هبوط کردند.<ref>سوره بقره، آیات 35-36.</ref> بر اساس آموزه‌های قرآن، انسان از ابتدا برای زندگی در زمین خلق شده بود<ref>سوره بقره، آیه 30.</ref> و مفسران قرآن از شواهد قرآنی این‌گونه برداشت کرده‌اند که آن نهی، از نوع ارشادی بوده و مخالفت با آن گناه محسوب نمی‌شود. نهی ارشادی به کارهایی تعلق می­‌گیرد که فقط دارای آسیب و عواقب طبیعی است و مجازات جداگانه ندارد.<ref>فرحزادی، «امر ارشادی و مولوی در اصول شیعه»، 1379ش، ص65.</ref> از این منظر، در خوردن میوه ممنوعه، نافرمانی از نهی مولوی خداوند صورت نگرفته است تا نسل آدم در گناه آن گناه شریک باشد.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، 1378ش، ج1، بخش 2، ص201.</ref>

همچنین بر خلاف آموزه­‌های عهد عتیق که زن را عامل فریب مرد به‌حساب آورده، <ref>کتاب مقدس، سفر پیدایش، باب 3، آیه 6-12.</ref> قرآن، در اشاره به ماجرای نافرمانی و هبوط، ضمیر تثنیه به‌کار برده که آدم و حوا را به‌صورت یکسان، مورد خطاب قرار می‌دهد؛ از این منظر، شیطان هر دوی آنها را با هم فریب داد و حوا شروع‌کنندۀ این نافرمانی و عامل گمراهی آدم نبوده است.<ref>سوره بقره، آیه 36.</ref>

منابع

• قرآن کریم.
• دهخدا، علی­اکبر، لغت­نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 17 بهمن 1402ش.
• طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1378ش.
• عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 17 بهمن 1402ش.
• غلامی، علی، زن و خانواده در ادیان با رویکرد تطبیقی، قم، جامعه الزهرا، 1399ش.
• فرحزادی، «امر ارشادی و مولوی در اصول شیعه»، نشریه مقالات و بررسی‌ها، شماره 68، 1379ش.
• کتاب مقدس، عهد عتیق و عهد جدید، ترجمه فاضل‌خان همدانی و دیگران، تهران، اساطیر، چاپ سوم، 1388ش.